Pytanie:
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej powinien mieć Program Zapobiegania Awariom Przemysłowym, który powinien być częścią wdrożonego systemu zarządzania bezpieczeństwem.
Czy system ten powinien być certyfikowany na zgodność np. z OHSAS, czy wystarczy, iż w zakładzie jest wdrożony system (jest komórka BHP, są wdrożone i nadzorowane procedury, itp.)?
Odpowiedź:
Przepisy p.o.ś. nie wymagają certyfikacji dla funkcjonującego w danym przedsiębiorstwie systemu zarządzania zakładem, czy też systemu zarządzania bezpieczeństwem. Przedsiębiorstwo czy inny podmiot musi po prostu być w stanie wykazać, że taki system został opracowany, wdrożony i funkcjonuje zgodnie z założeniami.
Uzasadnienie:
Stosownie do postanowień art. 248 ust. 1 ustawy z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska – dalej: p.o.ś., zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, w zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za: a) zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, albo b) zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Do zakładu, w którym przewiduje się możliwość wystąpienia substancji niebezpiecznej, lub do zakładu, w którym powstanie tej substancji jest możliwe w trakcie procesu przemysłowego, powyższa regulacja ma zastosowanie w zależności od przewidywanej ilości substancji niebezpiecznej mogącej znaleźć się w zakładzie.
Przepis ten nie ma jednak zastosowania do:
1. komórek i jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowanych,
2. transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego lub powietrznego substancji niebezpiecznych i bezpośredniego związanego z nim tymczasowego ich składowania poza terenem zakładów, z uwzględnieniem załadunku i rozładunku oraz transportu do i z doków, nabrzeży i stacji rozrządowych,
3. poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż, z wyjątkiem ich składowania i magazynowania oraz chemicznych i cieplnych procesów przetwarzania tych kopalin,
4. składowisk odpadów oraz składowania i magazynowania odpadów, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych stanowiących substancje niebezpieczne określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 3 oraz powiązanych z tymi operacjami chemicznych i cieplnych procesów przetwarzania tych odpadów,
5. zagrożeń spowodowanych promieniowaniem jonizującym generowanym przez substancje,
6. poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż na obszarach morskich,
7. magazynowania gazu w podziemnych obiektach morskich, obejmujących zarówno przeznaczone do tego obiekty magazynowe, jak i obiekty, w których prowadzi się również poszukiwania i eksploatację kopalin, w tym węglowodorów,
8. transportu substancji niebezpiecznych rurociągami, z uwzględnieniem pompowni, znajdującymi się poza zakładami o zwiększonym ryzyku lub zakładami o dużym ryzyku.
Rodzaje i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku, z uwzględnieniem:
1) kryteriów kwalifikowania substancji do kategorii substancji stwarzających zagrożenia:
9. dla zdrowia,
10. fizyczne,
11. dla środowiska,
12. pozostałe,
2) nazw i oznaczeń numerycznych substancji niebezpiecznych decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku
– zostały określone w przepisach rozporządzenia Ministra Rozwoju z 29.01.2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Zgodnie z art. 251 p.o.ś., prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku jest obowiązany sporządzić program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, uwzględniający zagrożenia awariami przemysłowymi i złożoność organizacji w zakładzie. Program zapobiegania awariom powinien zawierać:
13. ogólne cele i zasady działania prowadzącego zakład;
14. wskazanie zadań i odpowiedzialności kierownictwa zakładu, w zakresie kontroli zagrożeń awariami przemysłowymi oraz zapewnienia odpowiedniego do zagrożeń poziomu ochrony ludzi i środowiska;
15. określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową;
16. zasady zapobiegania awarii przemysłowej w celu poprawy bezpieczeństwa;
17. zasady zwalczania skutków awarii przemysłowej;
18. określenie sposobów ograniczenia skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska w przypadku jej zaistnienia;
19. określenie częstotliwości przeprowadzania analiz programu zapobiegania awariom w celu oceny jego aktualności i skuteczności.
Program ten powinien zostać wdrożony w celu zagwarantowania odpowiedniego do zagrożeń poziom ochrony ludzi i środowiska, stanowiąc element ogólnego systemu zarządzania zakładem, a także poddany analizie i uzasadnionym zmianom, co najmniej raz na 5 lat.
Niezależnie od powyższego, zgodnie z art. 252 p.o.ś., prowadzący zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do opracowania i wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem, gwarantującego odpowiedni do zagrożeń poziom ochrony ludzi i środowiska, stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania zakładem. System ten powinien uwzględniać zagrożenia awariami przemysłowymi i złożoność organizacji w zakładzie oraz być oparty na ocenie ryzyka. System zarządzania bezpieczeństwem powinien obejmować strukturę organizacyjną, zakres odpowiedzialności, procedury, procesy oraz zasoby konieczne do określenia oraz wdrożenia programu zapobiegania awariom. Ponadto należy w nim uwzględnić:
20. określenie, na wszystkich poziomach organizacji, obowiązków pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii przemysłowej, a także środków podjętych w celu uświadomienia potrzeby ciągłego doskonalenia,
21. określenie programu szkoleniowego oraz zapewnienie szkoleń dla pracowników, o których mowa w pkt 1, oraz dla innych osób pracujących w zakładzie, w tym podwykonawców,
22. funkcjonowanie mechanizmów umożliwiających systematyczną analizę zagrożeń awarią przemysłową oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia,
23. instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, przewidziane dla normalnej eksploatacji instalacji, a także konserwacji i czasowych przerw w ruchu,
24. instrukcje sposobu postępowania w razie konieczności dokonania zmian w procesie przemysłowym,
25. systematyczną analizę przewidywanych sytuacji mogących prowadzić do awarii przemysłowych,
26. prowadzenie, z uwzględnieniem najlepszych dostępnych praktyk, monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, umożliwiającego podejmowanie działań korekcyjnych w przypadku wystąpienia zjawisk stanowiących odstępstwo od normalnej eksploatacji instalacji, w tym związanych ze zużyciem instalacji i korozją jej elementów,
27. systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem, prowadzoną z punktu widzenia ich aktualności i skuteczności ze wskazaniem sposobu jej dokumentowania i zatwierdzania,
28. analizę wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego – w przypadku zakładu o dużym ryzyku.
Przywołane powyżej przepisy nie wymagają certyfikacji dla funkcjonującego w danym przedsiębiorstwie systemu zarządzania zakładem, czy też systemu zarządzania bezpieczeństwem. Dany podmiot musi po prostu być w stanie wykazać, że taki system został opracowany, wdrożony i funkcjonuje zgodnie z założeniami.
