Organy właściwe do wykonywania nadzoru i kontroli

Zgodnie z art. 178 ustawy - Prawo wodne, nadzór i kontrolę nad działalnością spółki wodnej sprawuje starosta, z zastrzeżeniem art. 164 ust. 9, powierzającym nadzór i kontrolę nad działalnością związków spółek wodnych marszałkom województw. Ponieważ prawo wodne w żadnym przepisie nie wskazuje, że kompetencje przyznane staroście i marszałkowi stanowią realizację zadania z zakresu administracji rządowej, nadzór i kontrola nad działalnością spółek wodnych jest zadaniem własnym ww. organów samorządowych. Określenie charakteru tych zadań (zadanie własne czy rządowe) jest istotne dla ustalenia właściwości organów odwoławczych od decyzji wydawanych przez starostę i marszałka województwa w sprawach z zakresu kontroli i nadzoru spółek wodnych. W świetle art. 4 ust. 4 i 5 ustawy Prawo wodne a contrario, w sprawach zadań własnych starosty i marszałka województwa z zakresu gospodarki wodnej, organami odwoławczymi są bowiem samorządowe kolegia odwoławcze.

Zakres kontroli

Dział VII Rozdział 3 prawa wodnego, noszący tytuł „Nadzór i kontrola nad działalnością spółek”, nie zawiera żadnych postanowień co do możliwości i zasad przeprowadzania przez starostę kontroli w spółce; starosta jest uprawniony do kontroli uchwał organów spółki przedkładanych mu przez zarząd spółki – zob.: art. 179. W tej sytuacji powstaje pytanie, czy starosta, wyłącznie w powołaniu na art. 178 prawa wodnego, posiada uprawnienie do zarządzenia i przeprowadzenia kontroli w spółce wodnej w innym zakresie niż kontrola uchwał. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Starosta posiada uprawnienie wyłącznie do kontrolowania uchwał podjętych przez organy spółki, albowiem tylko w tym przypadku ustawa wskazuje, w jaki sposób kontrola ta ma być przeprowadzona; podjęte przez organy spółki uchwały przedkłada staroście zarząd spółki w terminie 7 dni od daty ich podjęcia (art. 179 ust. 1). Ustawodawca nie wskazał trybu i zasad prowadzenia przez starostę kontroli spółki w innych dziedzinach jej działalności, tak jak to ma miejsce przykładowo w przypadku uprawnień starosty do kontroli podmiotów korzystających ze środowiska, nadanych mu w art. 379 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Brak trybu i zasad przeprowadzania kontroli w siedzibie spółki lub żądania od niej innych dokumentów niż wskazane w ustawie oznacza, że kontrola taka nie jest dopuszczalna. Powyższe nie uchybia uprawnieniu starosty i innych organów administracji wodnej do kontrolowania spółek wodnych w zakresie przestrzegania prawa wodnego, jeżeli spółki te wykonują działalność wymagającą pozwolenia wodnoprawnego lub korzystają z wód w zakresie określonym w art. 156 prawa wodnego i uprawnieniu starosty, jako organu ochrony środowiska, do prowadzenia kontroli spółki, we wspomnianym wyżej zakresie przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska.

Zakres nadzoru

Kompetencje nadzorcze przysługują staroście (marszałkowi województwa) od momentu powstania inicjatywy utworzenia spółki wodnej, aż do chwili utraty przez nią osobowości prawnej i wykreślenia z katastru wodnego.

W ramach kompetencji nadzorczej starosta uprawniony jest do:

- Zatwierdzania statutu spółki oraz zmian statutu (art. 165 ust. 3 i ust. 6),
- Stwierdzania nieważności uchwał organów spółki w całości lub w części w przypadku ich sprzeczności z prawem lub statutem (art. 179 ust. 2),
- Rozwiązania zarządu spółki i wyznaczania osoby pełniącej jego obowiązki (art. 180 ust. 1)
- Ustanawiania zarządu komisarycznego w przypadku nie dokonania wyboru nowego zarządu przez walne zgromadzenie spółki (art. 180 ust. 3),
- Rozwiązania spółki i wyznaczania likwidatora, w przypadkach wskazanych w ustawie (art. 181 ust. 2),
- Przyznawania wynagrodzenia likwidatorowi spółki (art. 182 ust. 5),
- Wystąpienia o wykreślenie spółki z katastru wodnego po zakończeniu likwidacji (art. 184).

Uprawnienia nadzorcze starosty ograniczone są wyłącznie do uchwał podejmowanych przez organy spółki. Kompetencja do rozwiązania zarządu i rozwiązania spółki jest pochodną tylko i wyłącznie uprawnienia do kontroli tych uchwał. Starosta nie może podjąć decyzji o rozwiązaniu spółki (art. 181 ust. 2 pkt 1) z powodu jej działalności naruszającej prawo lub statut w innej dziedzinie niż podejmowanie przez komisję rewizyjną i walne zgromadzenie uchwał naruszających prawo lub statut, ponieważ nie dysponuje instrumentami umożliwiającymi mu ustalenie, że prawdopodobieństwo takiego naruszania może mieć miejsce. Przeprowadzenie kontroli działalności spółki w innym zakresie niż podjęte uchwały byłoby bowiem niezbędne, aby można było stwierdzić, że działalność ta narusza prawo lub statut, co może być przesłanką do zastosowania danego środka nadzoru i w związku z tym wszczęcia postępowania w sprawie.
(...)