Jeśli rolnik spełnia wymagania, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033) – dalej u.n.n., i przechowuje lub stosuje gnojówkę w sposób niezgodny z ustalonym planem nawożenia, to podlega odpowiedzialności karnej na podstawie art. 41 pkt 10 i pkt 11 u.n.n.
Może on zostać ukarany grzywną w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Organem właściwym do przeprowadzenia kontroli jest w takim przypadku WIOŚ chociaż kontrolę może wszcząć wójt (burmistrz, prezydent miasta). Oba te organy powinny posiadać plan nawożenia obowiązujący rolnika.
Plany nawożenia opracowują także korzystający z dopłat rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne na obszarach szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć, dla których opracowywane są programy działań obejmujące środki zaradcze do obowiązkowego stosowania, określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44), gdzie m.in. jest wskazany plan nawożenia.
Jeśli rolnik posiada mniejszy areał upraw lub mniejszą hodowlę niż określona w art. 18 ust. 1 u.n.n., to sprawa komplikuje się.
Dopóki rolnik nie spowoduje zanieczyszczenia wód gruntowych albo zanieczyszczenia z gnojówki lub gnojowicy nie przedostaną się poza teren jego nieruchomości, to organ ochrony środowiska (wójt, burmistrz, prezydent miasta) niewiele może uczynić.
Nie funkcjonuje bowiem dyrektywa odorowa, stąd organ nie może zakazać wywożenia obornika i gnojówki na pole, także w terminach innych niż dozwolone, tylko z tego powodu, że zapach jest uciążliwy dla otoczenia. Natomiast mieszkańcy narażeni na uciążliwości spowodowane nieprzyjemnym zapachem mogą skierować sprawę do sądu cywilnego, na zasadzie art. 222 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) - dalej k.c. - i domagać się zaniechania naruszania ich praw, przede wszystkim zaprzestania imisji (odoru), korzystając z przepisów prawa sąsiedzkiego (art. 140-154 k.c.).
Organ może jednak wszcząć postępowanie na podstawie art. 363 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.), jeśli rolnik nie przestrzega zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 80, poz. 479), określających sposób stosowania nawozów naturalnych. Podczas kontroli organ może sprawdzić, czy rolnik przechowuje gnojówkę i gnojowicę w szczelnych i zamkniętych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4 - miesięcznej produkcji tego nawozu.
Zgodnie z u.n.n. i Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej dawki gnojowicy muszą być tak limitowane, aby roczna dawka azotu w czystym składniku nie przekraczała 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych, co odpowiada 45 m gnojowicy na hektar. Zgodnie z obowiązującymi zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej nawozy naturalne i organiczne mogą być stosowane w okresie od 1 marca do 30 listopada. Jeśli gnojowica jest aplikowana zbyt często, w nieodpowiednich terminach agrotechnicznych i bez zachowania wymaganego okresu karencji, to stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego.
Przepis art. 25 u.n.n. określa sposób stosowania i przechowywania nawozów naturalnych. Należy także uwzględnić, że obornik, gnojówka i gnojowica nie może być stosowana w odległości mniejszej niż 20 m od stref ochronnych źródeł i ujęć wody, brzegu, zbiorników oraz cieków wodnych.
